1 mei komitee logo
vakbondstientje 43

De vakbondspolitiek in Nederland kent verrassende tegenspraken. De FNV voert enerzijds terecht de leus: vecht voor je recht. Maar de leiding van de vakcentrale handelt daar in 2010 nog steeds niet naar. Minstens drie tegenspraken:

  1. De leiding van de Nederlandse vakcentrales spreekt de ondernemers en regering wel vaak tegen, maar weigert politieke aktie te ontketenen op hoofdpunten. Tegelijkertijd is diezelfde leiding wel bereid eindeloos ondoorzichtige onderhandelingen te voeren op ondergeschikte, afgeleide en uitvoeringszaken. Dat bleek weer bij de in 2009 jammerlijk mislukte campagne om de AOW leeftijd op 65 jaar te houden. (47. stilzwijgend sociaal akkoord 2010) Prompt daarop volgde overleg met de ondernemers -alweer achter gesloten deuren- over versobering van de aanvullende pensioenen in 2010.
  2. In de jaarlijkse aanloop naar het loonoverleg worden de bestuurders van de vakcentrales tevoren vaak onder grote psychologische druk gezet door ondernemers en regering.
    De media meten dat dan breed uit. Met alle mogelijke halve waarheden worden
    ‘Grote Gevaren Voor De Economie’ geschetst. Alleen een ‘Verantwoord Loonbeleid zal nog Redding Brengen’. De boodschap daaronder is dat de vakcentrales moeten toestaan dat de lonen zullen achterblijven bij de welvaartgroei. Zelden gaat de vakcentrale in de tegenaanval. Ook niet als de leden daarom vragen. (27. 1. de nieuwe cao ronde)
  3. Al jaren wordt in Nederland ver onder het minimumloon betaald en bestaande rechten worden steeds verder uitgehold. Maar de bondsleden daartegen mobiliseren?
    De leiding van de vakcentrales begint er niet aan, laat het gewoon gebeuren.
    In 2009 vastgesteld:
Poolse chauffeurs krijgen € 700/ maand betaald = ½ wettelijk minimumloon Filippijnse matrozen varen voor € 375/ maand = ¼ wettelijk minimumloon, pas afgesloten cao upermarkten drijven voor 65% op jongeren en oproepkrachten, gemiddeld nog geen € 5 / uur koppelbazen rekenen € 2100/ maand, betalen slechts
€ 800/ maand aan de uitzendkracht nuluur contracten, met verschijningsplicht op afroep, zijn algemeen in het winkelbedrijf sluipend is het aantal aan flexwerkers en zzp’ers, met weinig tot geen arbeids-
of contractzekerheid, opgelopen tot bijna 2 miljoen mensen steeds meer winst- en prestatieafhankelijk loon toegelaten, ter beoordeling aan de baas bonden eisen tot 2012 geen cao voor postbezorgers, die werken dus voor € 3 tot € 7/u onderbetaling stagiairs:
langdurig werken voor een vergoeding in plaats van loon 1,4 miljoen werkenden verdienden in 2009 minder dan € 10 per uur, richting nog onbekend bestaansminimum

Van waar deze tegenspraken? Even een stukje geschiedenis.


vakbondseenheid
Op grond van de goede samenwerking over de partij politieke scheidslijnen heen, ontstond bij het politiek verzet in Nederland na Stalingrad 1943 het plan om na de bevrijding politiek-economische hervormingen door te voeren. Een onverdeelde, sterke vakbeweging was het ideaal.

De Nederlandse regering in Londen vatte zo’n verandering als bedreiging op en zette zelfs de Binnenlandse Strijdkrachten daartegen in. Vervolgens stelde de USA als voorwaarde voor het Marshall-plan een politiek dictaat tegen vakbondsaktivisme, dat door de Nederlandse regering klakkeloos aanvaard werd. Vergelijkbare politieke tegenstellingen leidden in België tot uitsluiting van vakbondsaktivisten en communisten. In Griekenland lokte het Marshall-plan dictaat zelfs een burgeroorlog uit. In dit klimaat werd in Nederland na 1945 de restauratie van de vóóroorlogse verhoudingen voltrokken. Met herstel van de Stichting van de Arbeid en het systeem van cao’s -sinds 1927- en de avv’s -vanaf 1937-. (57. cao en avv)

verzuiling
Bij de naoorlogse restauratie van de vooroorlogse machtsverhoudingen kwamen de verzuilde politieke verhoudingen terug. Deze verzuiling in een sociaal-democratische, een katholieke en een christelijke zuil, hield een groot deel van de bevolking verdeeld in drie maatschappelijk, politiek en cultureel gescheiden groepen. De in het verlengde daarvan opgerichte verzuilde vakcentrales lieten zich door hun onderlinge animositeit uiteraard makkelijk tegen elkaar uit spelen.

medebestuur
De regering gaf drie verzuilde vakcentrales, ieder verbonden met de eigen politieke stroming en dito leiding, het lidmaatschap van de Sociaal Economische Raad. Formeel is deze SER opgezet als sociaal-economisch overlegorgaan tussen vertegenwoordigers van de ondernemers, de regering en de werkenden. De vakcentrales NVV, NKV en CNV kregen bovendien medebestuur aangeboden in de produktschappen, ziekenfondsen, arbeidsburo’s, pensioenfondsen en sociale verzekeringsfondsen.

De kern van dit corporatistisch bestuursmodel is de politieke ontkenning van de belangentegenstelling tussen werkenden aan de ene kant en de -grote- ondernemers en beleggers aan de andere kant. Door vakbondsleiders medebestuurder te maken, werd hun persoonlijk belang verlegd van het verbeteren van arbeidsvoorwaarden naar verdediging van de gevestigde orde. Deze belangenverstrengeling was en is bedoeld om de vakbondsleiding in te pakken en daarmee de sociaal-economische onrust in te dammen.

Een vierde vakcentrale, de EVC, weigerde de arbeidsvrede te garanderen en werd daarom buitengesloten van ieder SER overleg. De andere centrales lieten zich verleiden tot het op alle terreinen politiek uitsluiten van deze vakcentrale. Om te voorkomen dat groeiende politieke verdeeldheid de strijd voor betere arbeidsvoorwaarden zou lamleggen, is de EVC uiteindelijk opgeheven. Toch, voormalige leden bleven bij andere bonden geweigerd.

geleide loonpolitiek
Hoe na de oorlog het loonoverleg werkte? De regering zette erop in de economische ontwikkeling te beheersen. Naast een prijspolitiek voerde de regering vooral een stringente loonpolitiek.
De SER stelde ieder halfjaar op basis van het Centraal Economisch Plan vast welk percentage loonsverhoging maximum toelaatbaar was. En dat was dan bindend voor alle deelnemers.
Met name voor de erkende vakcentrales, nu die onderdeel van het staatsbestel waren geworden.
Om loonmatiging door te kunnen drukken moest de arbeidsvrede worden bewaard. Deze taak werd de vakcentrales toegewezen. Een college van rijksbemiddelaars bleef achter de hand voor het geval de centrales de controle verloren.


‘We hebben 25 jaar achter de rug van geleide loonpolitiek, van nationale afspraken.
De bonden hadden een uitvoerende taak.
Als er dan toch acties kwamen in de bedrijven,
waren dat dus wilde akties en keerden de bonden zich daar tegen’,
zegt Adri de Boon, voormalig vice voorzitter NVV.


(in: Ger Harmsen: Hamer of Aambeeld?, uitg. Industriebond NVV, A’dam 1979, p 90)

400 gulden
Na de zomer van 1963 bleken steeds meer ondernemers veel hogere lonen te betalen dan in het centraal overleg was toegestaan. Deze praktijk van ‘zwarte lonen’ bovenop ‘witte lonen’ was toen al ruim 10 jaar gebruik. Onvermijdelijk dat daar vroeg of laat akties van zouden komen, vooral in bedrijven waar de lonen zwaar achterbleven. Opstelling van de leiding in de bonden en vakcentrales? Die keerden zich zelfs in de 70er jaren tijdens de gierende prijsinflatie tot boven de 10% per jaar tegen afdoende compensatie in de lonen. De vakcentrales hielden vast aan eerdere overeenkomsten tot loonmatiging, zoals ze die met ondernemers en regering hadden gesloten.

grafiek 43-0.3.gif

Vakbondsleden vonden zo tot hun verrassing niet de ondernemers maar de bond tegenover zich staan. Bondsleden moesten dus wel eigen aktiekomitees op de bedrijven vormen om loonsverbetering binnen te halen. Deze bondsleden werden daarop door de bondsleiding bestreden en verdacht gemaakt. Het voorwendsel was dat er in de komitees samengewerkt werd met ongeorganiseerden. Bedoeld werd met mensen die het lidmaatschap van de bond werd ontzegd, op verdenking dat zij de klassevrede niet zouden onderschrijven. De leiding
van de vakcentrales koos voor het mogen meepraten met regering en ondernemers boven het opkomen voor de arbeidsvoorwaarden van de werkenden. (24. werkgevers en centraal akkoord)

Vele bestuurders van vakcentrales stelden zichzelf boven de werkenden. Vonden aanzitten in SER en Stichting van de Arbeid belangrijker dan het verbeteren van de arbeidsvoorwaarden en lonen van de werkenden. Boden ook nauwelijks weerstand tegen de loon- en prijsmaatregelen die de regeringen in 60er en 70er jaren voorstelden.

De akties voor hogere lonen en tegen koppelbazen, zoals in 1963 bij de ADM en NDSM, in 1965 bij Verolme, Wilton Feijenoord, Gusto en RDM, werden geleid door aktiecomités.
De vakcentrales weigerden iedere steun, maakten deze akties zelfs verdacht. De stakingskas bleef gesloten. Hetzelfde patroon bij de loonstrijd in de strokarton. Bij de havenstaking van 1970 en metaalstaking van 1972 nog eens hetzelfde. En toch, door hun eensgezindheid wonnen de aktievoerders steeds de strijd.

In de politieke praktijk werd de leiding van de vakcentrales dus gepasseerd door de ondernemers, die weliswaar zelfs militair ingrijpen overwogen, maar inzagen dat het bedrijf dan helemaal lam kwam te liggen. Daarom toegaven aan het personeel.

De aangekondigde sluitingen van Enka, Rolma, Optilon en Philips Usfa in de 70er jaren werden geaccepteerd door de vakcentrales. Niet door het personeel en hun ondernemingsraden, zij bezetten hun bedrijven.

Het schokkende van deze situatie is dat de partijgebonden leiding van de NVV centrale haar politiek probleem vertaalde in een organisatorisch probleem. Zij koos voor interne communistenjacht, royement en uitsluiting van lidmaatschap -tot beroepsverbod aan toe-
in plaats van vóór het ledenbelang op te treden. Op het moment dat de aktiecomitees de ondernemers een loonsverhoging konden afdwingen, liep de bondsleiding ze voor de voeten.
Toch werd de ‘400 gulden aktie’ een succes. In de haven en metaal hadden de werkenden op het juiste moment het politieke breekijzer in handen en gebruikten het ook.
Tussen 1963 en 1965 gingen de lonen fors omhoog, juist dankzij organisatie buiten de vakcentrales om. Daarmee was de geleide loonpolitiek ingestort en de vakcentrales hadden zichzelf politiek tegenover de werkenden buiten spel gezet. Aan het ledenverlies was dat duidelijk af te lezen. In 1971 was de 400 gulden ronde een feit.

'bouwoproer'
Een ander dieptepunt was de zomer van 1966, toen in de bouw.
Bij het uitkeren van het opgespaard vakantiegeld, trok het NVV bij niet georganiseerde bouwvakkers ineens administratiekosten af. Dat leidde tot een breed gedragen bouwstaking. Wereldvreemde Amsterdamse regenten maakten daar met hun repressief optreden vervolgens een troep van. De functie van de vakcentrales stond daarna ter discussie: niet alleen op de werkvloer, nu ook binnen het centraal overleg. De naoorlogse beheersstructuur leek te wankelen.

FNV blijkt het in 2002 nog steeds niet geleerd te hebben:
Bij de gedwongen ontslagen bij Ballast Nedam krijgen bondsleden een maandloon méér mee dan de ongeorganiseerden.

Weer misbruikt de bond zijn onderhandelingsmonopolie in het voordeel van de eigen organisatie.
Op het FNV congres van 25 mei 2005 is bevoordeling van bondsleden bij sociale regelingen
en overige voorwaarden tot beleid verklaard.
Om de meerwaarde van het lidmaatschap inhoud te geven.

Onder deze omstandigheden was het de werkgevers veel waard om hun aloude gesprekspartners te behouden binnen de corporatistische structuur van Stichting van de Arbeid en SER. Uiteraard alleen om wijziging in de politieke verhoudingen te voorkomen. De grief van vooral het NVV,
was dat zij zoveel werk deed voor niet georganiseerden, maar daar niet voor betaald kreeg.
Dat vertaalden de werkgevers in een bijdrage voor vakbondswerk aan bonden aangesloten bij de erkende vakcentrales. Zo is in 1966 het vakbondstientje geboren. Bij het aflopen van de geleide loonpolitiek zijn dus de centrales gekocht om uitvoerder van het loonbeleid te blijven.


tabel 43-0.-1

overeenkomst
Over de overeenkomst van 18 november 1966 wordt door bonden en werkgevers erg geheimzinnig gedaan. De overdracht gaat via een kerstboom aan stichtingen, de zogeheten cao-fondsen, die per cao anders ingericht zijn. Evenals de hoogte van de bijdrage. Bijvoorbeeld in de metaal wordt 0,2% van de loonsom gestort in een pot beheerd door 'MN Services'. Per bondslid komt dat op ongeveer fl 120,- per jaar. In 1998 ging het daar volgens Het Financieele Dagblad 020399 om fl 40 miljoen.
Uit die pot gaat de helft naar bonden van werkenden en de andere helft naar de Metaalunie van de ondernemers.
Deze Metaalunie beheert weer fondsen om bedrijven te steunen die bij stakingen financieel knel komen te zitten. Daarmee houden de ondernemers hun front gesloten bij langdurige weigering
om toe te geven in cao onderhandelingen.

Uitkeringen uit cao-fondsen gebeuren alleen aan vakbonden die de cao ondertekend hebben. Soms ontstaat er dus enorme opwinding als er een bond bereid is een cao wel te tekenen,
terwijl andere vakbonden daar tegen zijn. De reden voor die opwinding is niet altijd de magere arbeidsvoorwaarden. Wel dat die andere bonden zo het vakbondstientje mislopen.
In 2002 was dat het geval bij de cao voor de kinderopvang, die bij Philips en de horeca cao.
Volgens het ministerie SZW bedroegen de reserves van 73 a.v.v.fondsen in 2002 € 667 miljoen.
In 2003 nog € 619 miljoen. (publikatie 010605)


tabel 43-0.-2

recenter voorbeeld:
Eind juni 2005 werd een cao afgesloten voor ongeveer 200.000 mensen die werken bij een horecaondernemer die lid is van Koninklijke Horeca Nederland. Nieuw personeel wordt voortaan onder het minimumloon betaald. Welke bond sluit die cao af? De Unie met slechts 500 leden in de horeca. Tegen de wil van andere bonden met veel meer leden. De werkgevers in het kappersbedrijf en die in de modewinkels hebben zich direkt bij De Unie gemeld voor ook zo'n voordelige cao met omzeiling van het merendeel van de georganiseerde werkenden. Vanuit het Sociaalfonds Horeca is de afdracht aan De Unie verhoogd van € 70.000
in 2005 naar € 450.000 in 2006. (44.-06. cao's 2006)

Het gevaar voor een bondsonderhandelaar is altijd dat er teveel begrip ontstaat voor de propaganda van regering en werkgevers. Meer dan voor de problemen
van de bondsleden en de anderen waarvoor de cao wordt afgesloten. In die situatie vertegenwoordigt de bond de werkgever naar het personeel toe.
(59. concurrentie op arbeidsvoorwaarden)
(bulletin XIV)
Zoiets hoeft niet altijd beloond te worden met een hogere afdracht aan de bond.
Het is ook voorgekomen dat een bondsonderhandelaar zomaar aan de andere kant van de onderhandelingstafel te voorschijn kwam.
Berucht is de overgang in 1988 van FNV voorzitter Hans Pont naar personeelschef bij het Rijk.

En hoe zit het nu met de bonden die niet met marktpartijen onderhandelen, maar met (semi-) overheden? Daar wordt niet afgedragen aan bonden. Wèl krijgen de grote bonden faciliteiten binnen de grote organisaties. Naast scholingsmogelijkheden worden sommige personeelsleden doorbetaald, terwijl ze uitsluitend voor de bond werken, wat bij goede invulling heel nuttig kan zijn.

verzet tegen het vakbondstientje
Verzet tegen het vakbondstientje komt vooral onder kleine ondernemers voor.
Zulke kleine ondernemers volgen niet de strategie van de grote jongens binnen de Algemene Werkgevers Vereniging Nederland, die bij heel veel cao's ingehuurd is als onderhandelaar.
Dit verzet richt zich op de verplichte afdracht aan de brancheorganisaties. Zulke kleine ondernemers raken extra geprikkeld als bovendien een cao Algemeen Verbindend Verklaard wordt voor de hele sector.
En dus ook hen treft, zelfs als zij geen lid zijn van de werkgeversvereniging die de cao afsloot.
Deze ondernemers, die geen lid zijn van het AWVN, proberen regelmatig cao's af te sluiten met bonden die niet zijn aangesloten bij de erkende vakcentrales. Of proberen bij erkende vakcentrales bedrijfs-cao's af te sluiten.
Soms lukt ze de truc om met een door de bedrijfsleiding zelf aangestelde personeelsvertegenwoordiging, goedkopere arbeidsvoorwaarden af te spreken.
Dit soort a-sociale belangen -gericht op het weigeren van fatsoenlijke arbeidsvoorwaarden-
zijn de achtergrond van vragen in de Tweede Kamer in 2000 en 2001 over de representativiteit
van de vakbonden en het nut van avv. (57. cao en AVV)

Ondernemers vinden wel dat het vakbondstientje aan vakbondswerk, en dan liefst ten goede van het eigen bedrijf besteed moet worden. Ten behoeve van de OR bedoelen ze dan. Vooral in het geval dat de OR gebruikt wordt als instrument om het bedrijfsbeleid uit te voeren. Ondernemers hebben er natuurlijk bezwaar tegen als het vakbondstientje in de stakingskas verdwijnt, maar precies weten willen ze dat nu ook weer niet.

Waarom het vakbondstientje in de 21e eeuw vooral door de grote werkgevers gehandhaafd wordt? Omdat ze zo de 3 vakcentrales aan zich kunnen binden als gesprekspartner. Dat betekent voor hen een beperkt aantal onderhandelaars, die je bovendien persoonlijk kent in al hun eigenaardigheden. Een ander voordeel is dat die vakcentrales - FNV, CNV, Unie - uit eigen belang wel zullen zorgen voor uitsluiting van niet erkende bonden.
Daarmee is ongebreidelde vakbondsoppositie voorlopig ingedamd.

Voor het jaar 2002 staat bij FNV voor Euro 37 miljoen aan werkgeversbijdragen ingeboekt. In september 2004 stelt voorzitter Arie Kraaijeveld van FME dat het bij het vakbondstientje om Euro 50 miljoen per jaar gaat.

alle zorgen voorbij?
Nee. Want de zelfstandigheid en onafhankelijkheid van de vakbeweging is aangetast.
Omdat het vakbondstientje heel goed de volgende zaken kan verklaren:

  • Schraven, de voorzitter van de werkgeversvereniging VNO-NCW riep al een paar keer openlijk de leiding van de vakcentrales ter verantwoording over een afspraak de bonden in bedwang te houden. Hoe kan het dat daar nooit weerwoord op kwam? Is de georganiseerde vakbeweging echt de tanden getrokken? ( 24. werkgevers & centraal akkoord 2002)
  • Herhaaldelijk is voorgekomen dat bondsbestuurders akkoorden afsloten tegen de wil van de betrokken leden in. Dat verontwaardigde leden daardoor hun lidmaatschap opzegden en de bond gewantrouwd wordt, maakte geen indruk. Meermaals lokte de bondsleiding zulke conflicten met de leden zelfs opzettelijk uit. Achteraf werd dat dan uitgelegd als het noodzakelijk uitbannen van vakbondsoppositie. Zo ging in de 90er jaren het hele FNV kader in de Rotterdamse haven verloren.
  • Bij de NS herinneren de bondsleden zich dat -in de tijd dat NS nog geprivatiseerd moest worden- hen twee keer achterelkaar een ingrijpend akkoord tussen bondsleiding en directie door de strot is geduwd. Tevoren waren ze nergens in gekend. Achteraf werd de leden instemming afgedwongen: door de bondsleiding.
  • Ook nu nog worden mensen die zich succesvol buiten de erkende bonden om organiseren vervolgd. Door werkgever, door minister en door de bonden. Alle drie durfden eind 2001 zelfs openlijk te verklaren dat de personeelscollectieven bij NS uitgeroeid moeten worden.
  • Zeker de loonmatiging van het Akkoord van Wassenaar, die herhaaldelijk werd herbevestigd, (13. schade van het Akkoord van Wassenaar) is dè deal waar iedere keer de gewone leden buiten worden gehouden: het staat nergens vooraf op de agenda maar bindt wel alle onderhandelaars. (34. cao eisen en resultaat FNV)

Dit zijn geen incidenten. Er zit systeem in.
Dat is het politiek bestel waarbinnen de vakorganisatie op beslissende momenten onvermijdelijk tegen de bondsleden wordt gekeerd.

terugtredende vakcentrales
Al in het begin van de 60er jaren is de geleide loonpolitiek formeel opgeheven. Opmerkelijk is dat de erkende centrales ruim 45 jaar later, nog steeds de arbeidsvrede zijn blijven handhaven en zich zijn blijven conformeren aan de geleide loonpolitiek, terwijl inmiddels veel bestuursposities zijn opgegeven.

In 2010 zijn allang de bestuursposities verloren bij arbeidsburo's, ziekenfondsen, de SVB. De WW en WAO zijn genationaliseerd (52. afromen WW & WAO fondsen) en intussen bij de UVW terecht gekomen. Als laatste staat de positie van de bonden bij de aanvullende pensioenfondsen onder druk, nu de ondernemers hun verantwoordelijkheid weigeren en uit de besturen stappen.

wat rest de vakcentrales?
Als belangrijkste activiteit voor de bonden is in 2009 over gebleven het sluiten van cao's met als afgeleide daarvan het innen van de werkgeversafdracht aan de bond. In de 21e eeuw wordt nog steeds door de vakcentrales bij het vaststellen van de looneis blind gevaren op de verwachtingen van het door de regering aangestuurde CPB. De voorspelde cijfers voor het afgelopen, het nog niet te overzienbare lopende en het helemaal onbekende nog komende jaar worden klakkeloos aanvaard als grenzen voor de mogelijkheden voor de vakbeweging. (34 cao eis en resultaat)
De geleide loonpolitiek duurt voort. Als politieke factor en als belangenbehartiger verliezen de vakcentrales langzamerhand hun positie. Toch blijft de leiding weigeren vakbondsmacht te ontplooien. Onder de kreet 'moderne vakbeweging' is de nadruk verlegd naar een technocratisch cao apparaat aangevuld met individuele belangenbehartiging als tegenprestatie voor betaald lidmaatschap.

onderhandelings monopolie
Het wettelijke onderhandelings monopolie van de centrales was geen resultaat van strijdbaar optreden, maar van inkapseling. Door ze onderdeel en afhankelijk te maken van het bestel werden de centrales worden gebruikt om de loonkosten in bedwang te houden.
(47. Sociaal akkoord )
Natuurlijk hoeven de vakcentrales zich daar niet toe te lenen. Maar uit niets blijkt dat de leiding van de centrales zich willen gaan baseren op besluiten aan de basis. In de praktijk regeert de achterkamertjes politiek van de Stichting van de Arbeid.
(60. banenpool een sterfhuis)
ook vakbondsstrijd is nodig. Natuurlijk zijn er nog altijd vele oprechte vakbondsbestuurders.
Zij worden alleen vaak gemangeld tussen de bevelsstructuur binnen de centrale en het vertrouwen dat de leden in hen stellen. Maar al te vaak blaft een manager een bondsbestuurder terug zodra er 'Hogere Belangen op het spel staan, strijdig met de inzet van de bondsleden.

Toch is het onzin om niet in de vakbeweging te werken.
Want het kan wel zijn dat de vakcentrales zijn gekocht, de bondsleden zelf hebben zich niet laten kopen.
In de vakbeweging zitten nog altijd mensen die èn de kennis èn de middelen hebben om politieke veranderingen voor elkaar te krijgen.

Contributie betalen is niet genoeg. Het gaat erom het inhoudelijk beleid van de bonden
en centrales politiek te versterken in het voordeel van de werkende bevolking.
Als strijdorganisatie kan een vakbond veel meer bereiken. (40. verslaafd aan loonmatiging)


vakbondsstrijd is nodig,
vertrouw op eigen kracht en inzicht
kom op voor je rechten
ga de diskussie aan met collegaás
versterk de vakbeweging door aktief op te treden
verover posities in adviescommissies, bondsraden en alle besturen


bundel de progressieve krachten,
erken de verschillen
wat ons bindt blijft doorslaggevend


ga door naar: (46. cao loon & gemaakte loonkosten)
mei-10

kleine logo